Środki chemiczne stosowane w różnych procesach produkcyjnych, magazynowych czy laboratoryjnych mogą stanowić zagrożenie nie tylko dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, ale także dla środowiska naturalnego. Dlatego poznanie ich właściwości, skutków działania oraz stosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych i ochronne. W tym artykule przedstawimy najczęstsze źródła zagrożenia chemicznego w środowisku pracy oraz sposoby na redukcję jego oddziaływania na środowisko.

Czynniki chemiczne w środowisku pracy – o czym mowa?

Według prawa czynnik chemiczny to każdy pierwiastek czy związek chemiczny – niezależnie od stanu czy mieszaniny. Czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie to taki, który może być niebezpieczny dla ludzi lub środowiska ze względu na swoją klasyfikację, lub sposób użycia. Czynniki chemiczne mogą powodować różne problemy zdrowotne u osób narażonych na ich działanie, takie jak podrażnienie oczu, nosa i gardła, bóle głowy, zawroty głowy, zmęczenie, nudności, podrażnienie skóry i wysypka. Mogą także być przyczyną poważniejszych schorzeń, takich jak alergie, uczulenia, choroby układu oddechowego, krążenia czy nerwowego, a nawet nowotwory. Ponadto czynniki chemiczne mogą mieć negatywny wpływ na środowisko naturalne poprzez zanieczyszczanie powietrza, gleby i wody oraz niszczenie flory i fauny.

Jakie są najczęstsze źródła zagrożenia chemicznego w środowisku pracy?

Zagrożenie chemiczne może występować w różnych miejscach i sytuacjach pracy. Niektóre z najczęstszych źródeł zagrożenia to:

• produkcja, pakowanie, transport i magazynowanie substancji i mieszanin chemicznych,
• stosowanie substancji i mieszanin chemicznych jako surowców, półproduktów lub produktów końcowych,
• wykorzystywanie substancji i mieszanin chemicznych jako środków czyszczących, dezynfekujących lub konserwujących,
• wykonywanie prac związanych z obróbką powierzchni (np. malowanie, lakierowanie, klejenie),
• wykonywanie prac związanych z obróbką termiczną (np. spawanie, lutowanie),
• wykonywanie prac laboratoryjnych lub badawczych z użyciem substancji i mieszanin chemicznych,
• usuwanie odpadów zawierających substancje i mieszaniny chemiczne.

Jak zredukować oddziaływanie czynników chemicznych na środowisko?

Środki chemiczne mogą być niebezpieczne dla ludzi i środowiska, dlatego należy stosować się do zasad bezpieczeństwa. Niektóre z nich to: wybieranie najmniej szkodliwych substancji i mieszanin, ograniczanie ich zużycia i emisji, dbanie o właściwe przechowywanie i unikanie wycieków, używanie systemów wentylacji i filtracji, właściwie gospodarowanie odpadami chemicznymi, chronienie się przed kontaktem z chemikaliami i zwracanie uwagi na ich oznakowanie i informacje.

Co to są wanny wychwytowe?

Jednym ze sposobów zapobiegania rozlewaniu się substancji i mieszanin chemicznych są tzw. wanny wychwytowe. Są to specjalne pojemniki lub konstrukcje metalowe, lub tworzywowe służące do przechowywania opakowań zawierających chemikalia (np. beczki, kanistry) lub do umieszczania pod urządzeniami zawierającymi chemikalia (np. cysterny). Wanny wychwytowe mają za zadanie zatrzymać ewentualnie rozlane chemikalia i uniemożliwić ich przedostanie się do gleby lub kanalizacji. Wanny wychwytowe powinny być wykonane z materiałów odpornych na działanie chemikaliów oraz mieć odpowiednią pojemność (co najmniej 10% pojemności wszystkich opakowań przechowywanych na wannie). Wanny wychwytowe powinny być również regularnie sprawdzane pod kątem uszkodzeń oraz opróżniane ze zgromadzonego płynu.