Zadatek i zaliczka to dwa bardzo ważne pojęcia, które często stosowane są wymiennie, choć nie oznaczają tego samego. Każde z nich jest zupełnie oddzielnym narzędziem i powoduje odmienne skutki. Warto znać występujące między nimi różnice, aby w razie jakichkolwiek wątpliwości należycie dochodzić swojego prawa.

Podobieństwa między zaliczką a zadatkiem

Zanim przejdziemy do najważniejszych różnic oraz definicji zaliczki i zadatku, zastanówmy się, dlaczego tak często używa się ich jako synonimów. Najpewniej wynika to z ich jednej cechy wspólnej: oba terminy odnoszą się do pewnej sumy pieniędzy, która jest płacona na początku zawarcia umowy, przed wykonaniem danej usługi (zazwyczaj) czy produktu. Ma na celu zabezpieczenie umowy.

Jednak nie oznacza to, że w każdym przypadku jest traktowana dokładnie tak samo. Zobaczmy zatem, jak prezentują się zaliczka i zadatek od strony prawnej.

Czym jest zadatek?

Zadatek to świadczenie pieniężne (lub rzeczowe), które klient wpłaca na rzecz wykonawcy podczas zawierania umowy. Zadatek jest przy tym świadczeniem jasno zdefiniowanym w artykule 394. Kodeksu cywilnego. Doskonale zabezpiecza interesy zlecającego i zamawiającego. Po wywiązaniu się z umowy przez obie strony, zadatek przechodzi na rzecz wykonawcy jako część zapłaty, zazwyczaj nie przekraczająca 20%, a końcowa kwota wpłacana przez zleceniodawcę jest pomniejszona właśnie o zadatek.

Kiedy dajemy zadatek

Zazwyczaj zadatek dajemy wtedy, gdy chcemy zarezerwować jakiś produkt lub usługę i potwierdzić nasze zainteresowanie zakupem. Na przykład, jeśli planujemy wesele i chcemy zarezerwować salę weselną, możemy poprosić o możliwość wpłacenia zadatku, który zabezpieczy naszą rezerwację.

Zadatek to zwykle pewna suma pieniędzy, którą wpłacamy z góry i która stanowi pewną część całkowitej kwoty, jaką musimy zapłacić. W zależności od branży i rodzaju usługi, zadatek może wynosić od kilku procent do nawet kilkudziesięciu procent ceny.

Zwrot zadatku podczas zerwania umowy

Charakterystyczną cechą zadatku jest to, że jeśli umowa zostanie zerwana z winy dostawcy (wykonawcy), klient może żądać zwrotu podwójnej wartości zadatku. Jeśli umowa zostanie rozwiązana bez winy żadnej ze stron (za obopólnym porozumieniem lub z przyczyn niezależnych), wówczas klient odzyskuje zadatek w niezmienionej wysokości.

Jeśli sytuacja jest odwrotna i to klient zrywa umowę lub nie wywiązuje się ze swojej części, zadatek przechodzi na rzecz wykonawcy jako rekompensata poniesionych kosztów.

Czym jest zaliczka?

Jak podkreśla księgowa z biura rachunkowego Wikom, zaliczka nie ma aż tak jasnej definicji w polskim prawie. Jest wpłacana przez klienta w formie pieniężnej jako suma na poczet przyszłych zobowiązań, wynikających z zawarcia umowy. Jest składową pełnej kwoty, którą należy zapłacić za końcowy produkt lub usługę. Oznacza to, że po wywiązaniu się z umowy przez wykonawcę, klient dopłaca mu pozostałą część należności.

Zwrot zaliczki w przypadku zerwania umowy

Co ważne, zaliczka nie stanowi zabezpieczenia umowy bez względu na to, która strona nie dotrzyma swojej części. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy umowa zostanie zerwana z winy wykonawcy, klienta czy z przyczyn niezależnych, zaliczka zawsze wraca do klienta.

Odstąpienie od umowy w przypadku zaliczki i zadatku

Decydując się na wpłacenie zaliczki, nie mamy możliwości odstąpienia od umowy (w chwili braku wywiązania się ze zobowiązań przez zleceniobiorcę) bez wyznaczenia dodatkowego terminu realizacji. Z kolei w przypadku zadatku możemy odstąpić od umowy natychmiast.

Co ważne, nigdy nie można żądać zwrotu zaliczki w podwójnej wysokości, niezależnie od tego, kto zawinił i doprowadził do zerwania umowy. Zaliczka nie może też zostać anulowana przez żadną ze stron.

Zadatek a zaliczka podstawowe różnice

Zadatek i zaliczka to dwa pojęcia, które często są mylone, ale mają swoje odrębne znaczenie.

Zadatek to kwota, którą klient wpłaca sprzedawcy jako zabezpieczenie transakcji. Zadatek jest często pobierany przy rezerwacji usługi lub towaru i może wynosić np. 10-20% ceny całkowitej. Jeśli transakcja zostanie zrealizowana, zadatek zostaje potrącony od ceny końcowej, a jeśli nie zostanie zrealizowana z winy sprzedawcy, to klient ma prawo do jego zwrotu.

Zaliczka natomiast to płatność częściowa, która jest wpłacana przed wykonaniem usługi lub dostarczeniem towaru. Zaliczka stanowi część całościowej ceny, a jej wysokość ustalana jest zwykle na podstawie wyceny lub kosztorysu. Zaliczka stanowi pewną formę zabezpieczenia dla wykonawcy, że klient zrealizuje całą płatność za usługę lub towar.

Zadatek i zaliczka a podatki

Na koniec warto wspomnieć, że wraz z wykonaniem usługi, zarówno zaliczka, jak i zadatek stają się przychodem, a wraz z zaksięgowaniem faktury końcowej pojawia się obowiązek uiszczenia odpowiedniego podatku. Księgowa przypomina jedynie, że inaczej jest w przypadku podatku VAT – zacznie on obowiązywać w momencie otrzymania zaliczki lub zadatku za większość usług i produktów.